Να συναντιόμαστε, όλο και πιο πολλοί, όλο και πιο θαρραλέοι.

Να συναντιόμαστε, όλο και πιο πολλοί, όλο και πιο θαρραλέοι.
Να μικρύνουμε τις αποστάσεις, να φτιάξουμε γειτονιές διαδικτυακές, να ακούσουμε τον θόρυβο του διπλανού, τον αναστεναγμό και το τραγούδι του,
το γέλιο του και την κραυγή του.

Παρασκευή 2 Ιουλίου 2010

“Δεν είναι κακό να είμαστε καλοί !!!”


“Δεν είναι κακό να είμαστε καλοί !!!”

Θέλω να το βροντοφωνάξω, να το διαλαλήσω, να το μοιραστώ μαζί σας. Σας καλώ να ασχοληθούμε ο καθένας μας ξεχωριστά με την παραδοξότητα που κρύβει αυτή η φράση – προτροπή. Στην φράση του τίτλου αν θέλετε και σας ταιριάζει καλύτερα, αντικαταστήστε το επίθετο “καλός” με το σωστός, ή το ενεργός πολίτης, ή το ευσυνείδητος, ή το πατριώτης, ή το ενάρετος κ.λ.π. , κ.λ.π. ομοίως και τη λέξη “κακό” με την λέξη κουταμάρα, ανοησία, αφέλεια κ.λ.π. και φτιάξτε τη φράση όπως σας εκφράζει.

Βεβαίως θα αναγνωρίσατε ότι υπάρχει κάτι παράλογο και παράδοξο μέσα στην προτροπή αυτή. Βεβαίως το αυτονόητο, για την ορθή λογική (πείτε την παραδοσιακή λογική αν θέλετε), είναι το:
«θέλω να είμαι καλός γιατί αυτό είναι καλό – για μένα και για όλους».

Πόσο ισχυρή όμως παραμένει σήμερα η ορθή λογική; Μην μου πείτε βέβαια πως μία είναι η λογική και πως δεν υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ παραδοσιακής και μοντέρνας ή μεταμοντέρνας κοινής λογικής. Υπάρχουν σήμερα τόσες φθορές και στρεβλώσεις, αλλαγές και διαφοροποιήσεις σε νοήματα και έννοιες που με δυσκολία καταλαβαινόμαστε. Η σημερινή κοινή λογική δεν είναι πλέον κοινή (δηλαδή κτήμα και εργαλείο όλων για στοιχειώδη συνεννόηση και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων).

Δυστυχώς η σημερινή κοινή λογική (η λογική σε κοινή χρήση – η κυρίαρχη) δεν είναι το σκαλοπάτι για την απόκτηση από όλους μας μιας ελάχιστης απαιτούμενης κοινής συνείδησης στην οποία βασίζουμε την επικοινωνία μας και την οργανωμένη συμβίωσή μας. Έχουμε πριν από πολλές δεκαετίες φύγει από την εποχή της συλλογικότητας, επίσης και από την εποχή της ατομικότητας και οδεύουμε σε μια εποχή όπου η κοινωνία μας δεν έχει σαν λειτουργικές μονάδες της ούτε τις κοινότητες αλλά ούτε και τα άτομα.

Η σημερινή λογική δεν μπορεί να είναι πλέον κοινή διότι είναι κατακερματισμένη, έτσι όπως κατακερματισμένος είναι και ο κάθε άνθρωπος που στροβιλίζεται στον ρυθμό της εποχής μας.
Ας ξαναγυρίσουμε λοιπόν στην προτροπή «δεν είναι κακό να είμαστε καλοί». Τον παραλογισμό που περιέχει καθώς στηρίζει, ως εκ περισσού, με μια άλλη λεκτική διατύπωση, το άλλοτε αυτονόητο «βεβαίως είναι καλό να είμαστε καλοί», τον εγκαθιστά και τον επιβάλει η ξέφρενη εποχή μας. Αυτή η εποχή του χωρίς αρχές ανταγωνισμού, που μας οδηγεί από το αλλοτινό «όλοι για όλους» των μικρών ελληνικών κοινοτήτων, στο παρόν και μελλοντικό «όλοι εναντίον όλων» των σύγχρονων ανθρωποφάγων πόλεων.

Αυτή η φράση – προτροπή στέκει λογικά και αποκτάει χρηστικό νόημα, μόνον σαν απάντηση στην ερώτηση που όλοι θα έχουμε ακούσει να την λέει ο κάθε απογοητευμένος ή πληγωμένος συνάνθρωπός μας, που ίσως και ο καθένας μας να την αντιμετώπισε κάποιες φορές στη ζωή του:
«Μήπως τελικά είμαι εγώ ο βλάκας της υπόθεσης, ο ουραγός της ζωής, ο ανυποψίαστος, ο αφελής και ο εύπιστος; Μα δεν επεδίωξα τίποτε το διαφορετικό, από το να είμαι καλός με τους άλλους. Μήπως όμως γι αυτό είμαι συνεχώς το θύμα; Μήπως δεν κατάλαβα ποτέ μου τι εννοούν οι άλλοι για την καλοσύνη; Μήπως τελικά είναι κακό να είσαι καλός;»

Όλοι μας, μπροστά σε καθένα από τα διλήμματα της ζωής μας, υπολογίζουμε, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, ποιες θα είναι πιθανώς οι συνέπειες της συμπεριφοράς μας – καλής ή κακής. Κάθε φορά δεν είναι δεδομένο ή απόλυτα ξεκάθαρο το πώς πρέπει να συμπεριφερθούμε. Αυτό το πρέπει της ζητούμενης συμπεριφοράς μας δεν έχουμε ποτέ την ετοιμότητα (μπροστά στην πίεση των καταστάσεων) να το ξεκαθαρίσουμε έγκαιρα αν θα προέρχεται από το προσδοκώμενο ή πιθανολογούμενο αποτέλεσμα ή αν θα προκύπτει από κάποιες ηθικές αρχές.
Αν αποφασίσουμε να πράξουμε σύμφωνα με ηθικές αρχές, τότε έχουμε να διαλέξουμε ανάμεσα σε αυτές που τις έχουμε δοκιμάσει, σε εκείνες που είναι κοινά αποδεκτές γύρω μας, στο περιβάλλον μας και βέβαια ανάμεσα και σε αυτές που είναι ευρύτερης ισχύος διότι προκύπτουν μέσα από μια έγκυρη φιλοσοφία που αποδεχόμαστε ή από την θρησκευτική πίστη μας.

Αν πάλι αποφασίσουμε να πράξουμε με τρόπο τέτοιο, ο οποίος υπολογίζουμε (πιθανολογούμε) ότι θα φέρει το επιδιωκόμενο για εμάς αποτέλεσμα, χωρίς να προξενήσει άλλες «παράπλευρες απώλειες», τότε πράττουμε κατά περίπτωση και ενεργούμε γενικά πιο ευέλικτα. Είναι όμως θέμα καλής ή κακής προ-εκτίμησης αν διαλέξαμε την σωστή τελικά συμπεριφορά και συνήθως υπάρχει μεγαλύτερο ρίσκο, τόσο για το αποτέλεσμα, όσο και για τις «παράπλευρες απώλειες».

Κάθε φορά όμως οι ενέργειές μας και η συμπεριφορά μας δεν κρίνονται μόνον σε σχέση με το δικό μας αποτέλεσμα – ζητούμενο, επιδιωκόμενο. Επειδή επηρεάζουν και άλλους ανθρώπους, κρίνονται και από τις επιπτώσεις τους σε αυτούς. Ως προς αυτό λοιπόν θα κριθούμε σαν καλοί ή σαν κακοί συνάνθρωποι. Οι κριτές θα είναι συνήθως οι άλλοι αλλά και ο εαυτός μας αν έχουμε την απαιτούμενη αυτεπίγνωση.

Αυτή η καθημερινή διεργασία του εγκεφάλου μας, αυτή η καθημερινή περιπέτεια της ψυχής μας, η ηθική νοημοσύνη μας, εκφράζει την ικανότητά μας να είμαστε καλοί άνθρωποι. Εν μέρει κληρονομημένη και ανεπτυγμένη αρχικά στην παιδική ηλικία, συνεχίζει να αναπτύσσεται σε όλη μας τη ζωή.

Από μικρά παιδιά, μας μαθαίνουν και μας παροτρύνουν να είμαστε καλοί, δηλαδή ευγενικοί, γενναιόδωροι, συμμετοχικοί, αλληλέγγυοι, ευθείς, ειλικρινείς, φιλικοί, ακέραιοι. Μας αποτρέπουν από το να είμαστε κακοί, δηλαδή μας επιβάλλουν να αποφεύγουμε τις μεγάλες συγκρούσεις, τον φθόνο, την συκοφαντία, τις πονηριές, τις τρικλοποδιές στους άλλους, την απληστία, την υπεροψία, τον εγωισμό.

Ένα σύστημα υποσχέσεων αμοιβών και απειλών τιμωριών από γονείς και δασκάλους, προστίθεται για να επικυρώνει το ποιες θα πρέπει να είναι οι συμφέρουσες επιλογές μας. Μεγαλώνοντας όμως ακούμε και «βλέπουμε» άλλα – αντίθετα. Βλέπουμε και ακούμε πως ο καλός είναι πάντοτε ο βλάκας, ο αγαθιάρης, ο εύπιστος, ο αφελής, το θύμα, ο άβουλος, ο δειλός, ο χειραγωγούμενος, ο παραγκωνισμένος, ο αποτυχημένος και στην πιο ανώδυνη εκδοχή ο αθεράπευτα ρομαντικός. Πως για να επιτύχεις και να ευτυχήσεις στη ζωή, δεν χρειάζεται να είσαι καλός αλλά «πιο πονηρός» από τους άλλους.

Πόσα βάσανα και λάθη μας οφείλονται άραγε στην σύγχυση που προκαλείται από τα αντιφατικά μηνύματα που εισπράττουμε σε όλη την διαδρομή της ζωής μας, για το «τι είναι καλός και αν πρέπει να είμαστε καλοί»;

Σίγουρα τα περισσότερα οφείλονται σε τέτοιες συγχύσεις, σε τέτοιες ταλαντεύσεις και συνεχείς αναπροσανατολισμούς. Η ικανότητα τελικά να είσαι καλός ανάγεται σε τέχνη. Είναι ο πυρήνας της τέχνης να ζούμε σε αρμονία με τον κόσμο, τον εαυτό μας, τον Θεό.

Ενώ ένα καλό παιδί επιβραβεύεται σαν καλό παιδί από όλους, ένας ενήλικας που συνεχίζει να είναι καλός και σαν ενήλικας, θεωρείται τελικά από τους πολλούς πραγματικός βλάκας. Στα παιδιά επιτρέπεται να είναι καλά και τα επιβραβεύουμε. Στους ενήλικες που θα είναι καλοί συνάνθρωποι επιφυλάσσουμε την χειραγώγησή τους και την εκμετάλλευσή τους και σε ακραίες περιπτώσεις και την εξαπάτησή τους.

Οπωσδήποτε τα πράγματα δεν είναι «μαύρη μαυρίλα». Δεν καταπιάστηκα με το θέμα αυτό για να υπερτονίσω το μέρος των κακών που αδικούν τους καλούς. Απλώς μέχρι αυτό το σημείο επισήμανα τις εξαιρετικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πλέον οι καλοί άνθρωποι στην προσπάθειά τους να αντέχουν, με υπομονή και επιμονή, ευθυγραμμισμένοι με αρχές και αξίες.

Ένας καλός άνθρωπος είναι ούτως ή άλλως ένα φωτεινό πρόσωπο, μια εικόνα του Θεού, που ζει ηθικά επειδή έχει την ηθική στην καρδιά του πρώτα κι ύστερα στο νου του. Ένας καλός άνθρωπος έχει συνεχώς μέσα του την έγνοια για τον συνάνθρωπό του. Ο καλός, ο ευγενικός άνθρωπος, μόνον βλάκας δεν είναι. Τουλάχιστον δεν είναι βλάκας απέναντι στον εαυτό του, αφού ζει έχοντας αντιληφθεί την ουσία του θέματος, που είναι η ακόλουθη αλήθεια: ό,τι κάνουμε για να ωφελήσουμε τους συνανθρώπους μας, ωφελεί τελικά – μακροπρόθεσμα, εμάς τους ίδιους.

Στην εποχή μας στην έννοια του καλού που νοιάζεται για τους άλλους δεν μπορεί παρά να συμπεριλαμβάνεται και εκείνος που νοιάζεται για το μέλλον των επόμενων γενεών δηλαδή για την μόνιμη ειρήνη και την προστασία του περιβάλλοντος.

Ο άστοργος, ο επιθετικός, ο αδιάφορος, ο «πατών επί πτωμάτων», με την τέχνη του κακού προσπορίζεται πρόσκαιρα κέρδη και απατηλές επιτυχίες (ίσως και πλούτη και άνετη ζωή) αλλά δεν βρίσκει ποτέ γαλήνη βαθιά μεσ’ την ψυχή του. Κάθε του επιτυχία την χαίρεται για λίγο και ενώ σαν επίτευγμα εκείνη μπορεί να διαρκεί, εκείνος μένει μετά από λίγο και πάλι αχόρταγος και πάλι διψασμένος. Ποτέ του δεν θα καταλάβει τι είναι εκείνο που του λείπει πραγματικά.

Ο ευγενικός άνθρωπος συντάσσεται πάντοτε στον δρόμο της προόδου, διαφυλάττει και μεταδίδει την ελπίδα και την πίστη για ένα καλύτερο συλλογικό αύριο και χαίρεται τελικά τον δύσκολο αγώνα του, έστω κι αν κλονισθεί πολλές φορές, έστω κι αν παρασπονδήσει λιγότερες. Βαθιά μέσα του υπάρχει η γνώση του τι πραγματικά χρειάζεται από την ζωή του και σ’ αυτό θα στηριχθεί και θα ξανασηκωθεί όσες φορές κι αν πέσει.

Όμως αυτά που ισχύουν για τους ανθρώπους, ισχύουν και στην μεγάλη κλίμακα των ομάδων, των οργανισμών, των κοινωνιών. Η ιστορία μας δείχνει πως έσβησαν τελικά όλα τα σκληρά και ολοκληρωτικά καθεστώτα μετά από την πρόσκαιρη λάμψη των κατακτήσεών τους πάνω σε άλλα αδύναμα και πιο ηθικά οργανωμένα.

Στο χέρι καθενός μας είναι να πιστέψουμε και να διαδίδουμε αυτήν την πεποίθηση: πως οι πολιτικοί σχηματισμοί με έγνοια και φροντίδα για τον συνάνθρωπο βγαίνουν μακροπρόθεσμα κερδισμένοι.

Στο χέρι καθενός μας είναι να τροφοδοτεί την αντοχή του, στον αγώνα του για καλοσύνη, με πίστη σε πανανθρώπινες αξίες, ελπίδα, υπομονή και επιμονή σε ενάρετες αρχές. Κι αν η εποχή μας ζητάει μεγαλύτερες αντοχές και μας βάζει μπροστά σε πιο πολλά ηθικά διλήμματα, τρικλοποδιές, ψεύτικους μύθους και διαστροφές των ηθικών εννοιών, εμείς μπορούμε να απαντάμε:
ΝΑΙ , ΝΑΙ , ΝΑΙ , επιτέλους, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΚΟ ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΚΑΛΟΣ ! ! !
Νίκος Νημάς

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου