Χιόνια στο καμπαναριό

"Χιόνια στο καμπαναριό, που Χριστούγεννα σημαίνουν ..."

Η σχολική αίθουσα του νηπιαγωγείου ήταν τεράστια και πολύ κρύα (όταν την επισκέφθηκα μεγάλος πια μου φάνηκε σχετικά μικρή - δεν υπήρχε καλοριφέρ εκείνα τα χρόνια - 1962 / 1963 στο 3ο Δημοτικό στην Άνω Ελευσίνα).
Στον χώρο δέσποζε μια μελωδική και ευτραφής γυναικεία φιγούρα, η κυρία Ελευθερία. Είμαι σίγουρος ότι θα την θυμούνται εκατοντάδες συντοπίτες μου.
Στον τοίχο ένας τεράστιος χάρτης με τις εικόνες των 4 εποχών και των 12 μηνών προσωποποιημένων (εδώ η μνήμη μου αδυνατίζει κι οι φιγούρες ξεθωριάζουν). Οι τοίχοι βαμμένοι με λαδομπογιά είχα την αίσθηση ότι ακτινοβολούσαν ψύχος.
Αγαπημένο "μάθημα" απασχόληση είχα το παιχνίδι με την πλαστελίνη. Με τον διπλανό μου δίναμε ζωή σε καβαλάρηδες και σε άρματα. Τον κρυφό θαυμασμό της κυρίας Ελευθερίας τον είχα συλλάβει και προσπαθούσα να την εντυπωσιάσω με ολοένα και νέες δημιουργίες.

Όταν έφθασε ο Δεκέμβρης η τάξη γέμισε τραγούδια Χριστουγεννιάτικα. Κάθε μέρα πρόβες, κάθε μέρα και συντονιζόμασταν καλύτερα σαν χορωδία και η επιθυμία για την έλευση των Χριστουγέννων κορυφώνονταν.
"Η Παρθένος σήμερον τον επιούσιον τίκτει και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει ..." (βεβαίως προφορική η διδασκαλία).

Το ότι τα Χριστούγεννα θα είναι χιονισμένα δεν το αμφισβητούσα αφού το έλεγε το τραγούδι.

Περίμενα αυτά τα μαγικά χιονισμένα Χριστούγεννα και περίμενα και περίμενα εις μάτην.
Την επόμενη χρονιά στο βιβλίο της 1ης Δημοτικού "Ο Μίμης" έπαιζε χιονοπόλεμο με τις αδελφές του κι η ελπίδα μου για τα χιονισμένα Χριστούγεννα ξαναζωντάνεψε.
Αναρωτιέμαι ακόμη σήμερα πόσο βαθιά με επηρέασαν αυτές οι ζωγραφιστές εικόνες των Αναγνωστικών Βιβλίων. Δεν υπήρχε άλλη πηγή πληροφόρησης για τον κόσμο γύρω μου και κάθε εικόνα των Αναγνωστικών την βίωνα νοερά συμμετέχοντας στα δρώμενά της.
Εικόνες παρμένες από μια αγροτική τότε ακόμη Ελλάδα που στα μάτια μου οι περισσότερες φάνταζαν σαν εξωτικές καθώς ζούσα στο ημιαστικό περιβάλλον της Ελευσίνας που από αγροτικό μεταλλάσσονταν γρήγορα σε βιομηχανικό.

Ετούτες τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη του 2012 στο ραδιόφωνο του αυτοκινήτου μου ακούω συνεχώς τα Αμερικάνικα Χριστουγεννιάτικα τραγούδια και στο μυαλό μου περνούν οι Χριστουγεννιάτικες εικόνες που χαράχτηκαν στις επόμενες δεκαετίες. Μεγάλα μαγαζιά γεμάτα παιχνίδια και φώτα πολύχρωμα και ένα ποτάμι ανθρώπων να ρέει σ΄αυτά ψωνίζοντας, ψωνίζοντας, ψωνίζοντας ...

Κι ένα τραγούδι κολλημένο στα αυτιά μου μόνιμα:
"Χριστούγεννα, Χριστούγεννα ευτυχισμένα, δεν γίνονται αγάπη μου, χωρίς εσένααα ...".

Και σήμερα το απόγευμα άκουσα πως κάποια σχολεία στη Βόρειο Ελλάδα δεν θα λειτουργήσουν αν δεν μπει πετρέλαιο για τη θέρμανσή τους. Θυμήθηκα πως είμαστε στην χρονιά της οικονομικής κρίσης και θύμωσα. Θύμωσα που κάποια παιδιά θα κρυώνουν στο σχολείο τους και ξαφνικά με πήραν τα δάκρυα γιατί θυμήθηκα το Νηπιαγωγείο μας, θυμήθηκα εκείνους τους κρύους χειμώνες στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Θυμήθηκα το μαγκάλι και μετά την ξυλόσομπα στο πατρικό μου, θυμήθηκα που κρύωναν τα χέρια μου μέχρι που άρχιζα το παιχνίδι με την πλαστελίνη στο θρανίο και ζεσταίνονταν από την χαρά της δημιουργίας, θυμήθηκα πόσο μας ζέσταινε η φωνή της κυρίας Ελευθερίας.
Θυμήθηκα ξανά ...
"Χιόνια στο καμπαναριοοοοο, που Χριστούγεννα σημαίνουν,
χιόνια στο καμπαναριοοοο, ξύπνησε όλο το χωριό.
Ντιν, νταν ντααααν Ντιν νταν ντααααν" .....

Δεκέμβρης 2012 - προσπάθειες μιας άλλης πατριδογνωσίας.
Νίκος Νημάς

Χρόνια που περνούν, που δεν θα ξαναρθούν, μ' αγιόκλημα και γιασεμιά.

Τι μπορεί να σημαίνει για μας σήμερα, αυτό το στιγμιότυπο από τις αρχές της δεκαετίας του '60 ?

Είναι μια παρέα εργατών με τις γυναίκες τους σε μια ταβέρνα στην περιοχή της παραλίας του Ασπροπύργου.

Είναι εργάτες στο εκεί τσιμεντάδικο. Δουλεύανε σε εβδομαδιαίες βάρδιες - πρωί, απόγευμα, νύχτα. Όταν γύριζαν από το τσιμεντάδικο μετά τη βάρδια τους ήσαν "αλευρωμένοι" τσιμέντο και το δέρμα τους συγκαίγονταν από τη μίξη ιδρώτα - τσιμέντου.

Τα σπίτια τους απέναντι στο εργοστάσιο για να πηγαίνουν με τα πόδια. Τα έχτιζαν ένα ένα δωμάτιο, με φτηνά υλικά - τσιμεντόλιθους που έφτιαχναν μόνοι τους με τη βοήθεια της γυναίκας τους - και όταν έριχναν την πλάκα μαζεύονταν όλοι μαζί οι φίλοι και βοηθούσαν και τα μεροκάματα αυτά ήταν δανεικά από τον έναν στον άλλον. Έβγαζαν καλό μεροκάματο αφού τα πνευμόνια τους ήταν πάντοτε γεμάτα σκόνη.

Η καταγωγή των περισσότέρων ήταν από την ορεινή Αρκαδία, την Κρήτη και τα νησιά - οι Ασπροπύργιοι τότε ήσαν ακόμη αγρότες. Όλοι αυτοί οι εργάτες ήσαν εσωτερικοί μετανάστες που δημιουργούσαν την νέα βιομηχανική άνθιση της δεκαετίας του '60 και παρήγαγαν την πρώτη ύλη για τη γιγάντωση της Αθήνας. "Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο, τώρα οι εργάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα . . ."

Ζούσαν φτωχικά και μεγάλωναν με όνειρα τα παιδιά τους. Όλοι τους θυμούνταν πριν 20 χρόνια τον πόλεμο και την πείνα και η ψυχή τους αγαλίαζε όταν τάϊζαν τα παιδιά τους. Τραγουδούσαν τα τραγούδια του Καζαντζίδη και έπιναν τα ποτήρια τους κάθε εβδομάδα, όπως το βλέπουμε στην φωτογραφία.

21 χρόνια μετά, παντρεύτηκα το κοριτσάκι στο κέντρο της φωτογραφίας και ζήσαμε για τα επόμενα 20 χρόνια μαζί με αυτούς τους ανθρώπους σε αυτήν την περιοχή, σε ένα τέτοιο σπίτι όπως αυτά που περιέγραψα πιο πάνω. Εργάστηκα - κι εργάζομαι ακόμη - σαν Μηχανικός στέλεχος στο τσιμεντάδικο και είδα τους εργάτες αυτούς να προκόβουν από τον ιδρώτα τους και να βοηθάνε τα παιδιά τους να προκόψουν κι αυτά ακόμη περισσότερο.

Είμαι κι εγώ γιος βιομηχανικού εργάτη από την διπλανή Ελευσίνα. Από μικρός μεγάλωσα και τράφηκα από τα όνειρα αυτών των εργατών, όνειρα για πρόοδο και προκοπή, όνειρα για μια πιο δίκαιη κοινωνία. Όλοι αυτοί με το φιλότιμο τη ντομπροσύνη και την αγωνιστικότητά τους, με ενέπνεαν από μικρό παιδί. Πήρα το χρέος και την ευθύνη πάνω μου για να προκόψω "καλύτερα" από αυτούς με τη σειρά μου. Πλήρωσα το αντίτιμο με τον δικό μου "πνευματικό" ιδρώτα και μαζί με το κοριτσάκι τις φωτογραφίας τουλάχιστον τους κάναμε περήφανους για τον τόπο που έπιασαν οι θυσίες τους.

Το γλέντησαν πολλές φορές το επίτευγμά τους στις δεκαετίες του '80, '90 και 2000, πιο πλούσια τώρα από τις συνθήκες που δείχνει η ασπρόμαυρη φωτό. Τότε στις αρχές του '60 γλεντούσαν βγάζοντας το άχτι τους, τον καημό τους για τα στερημένα παιδικά τους χρόνια, τσουγκρίζοντας τα ποτήρια με αγνές ευχές για το μέλλον των δικών τους παιδιών. Δεν έζησαν το καταναλωτικό παραλήρημα και δεν πόθησαν πολυτελή αυτοκίνητα.

Σήμερα κάποιοι από την ασπρόμαυρη φωτογραφία δεν ζουν πια να δουν το πισωγύρισμα - ευτυχώς γι αυτούς, αν και κάποιοι πέθαναν σχετικά νωρίς από οδυνηρές ασθένειες, συνέπεια της ανθυγιεινής εργασίας . . . Όσοι ζουν ακόμη όμως θυμούνται ξανά την "πείνα" και θα έρθει η ώρα να πεθάνουν συλλογιζόμενοι που πήγαν οι κόποι τους αφού το μέλλον που οικοδόμησαν για παιδιά και εγγόνια, σήμερα το σκεπάζουν κατάμαυρα σύννεφα. Αισθάνονται προδωμένοι που εμπιστεύθηκαν πολιτικές και πολιτικούς και προσπαθούν να συμαζέψουν την οργή και την αηδία τους.

Εγώ κρατώ προς το παρόν τα πικραμένα και συγκρατημένα χαμόγελά τους όπως τα βλέπω στην φωτογραφία, τους λέω ένα Μεγάλο Ευχαριστώ - σε ζώντες και θανόντες - και συνεχίζω (αν και σαστισμένος παρ' όλα μου τα γράμματα σπουδάγματα) να κρατώ τη σκυτάλη τους - την Ευθύνη και την Υπόσχεση πως δεν θα εγκαταλείψω τα όνειρά τους και θα παλέψω για τα εγγόνια που έπαιξαν στα γόνατά τους. Νίκος Νημάς / 13-10-2011.