Πριν ένα μήνα γνώρισα από κοντά τον καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΑΣΟΕΕ), τον Δημήτρη Μπουραντά. Ίδρυσε και διευθύνει δύο μεταπτυχιακά προγράμματα για στελέχη επιχειρήσεων (Executive MBA και Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού) εξαιρετικής φήμης και υψηλού κύρους με διεθνή αναγνώριση.
Ήταν απόγευμα και στην αίθουσα του ΚΕΚ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, 25 άτομα επιλεγμένα από ελληνικές επιχειρήσεις, στελέχη όλων των βαθμίδων, περιμέναμε την έναρξη του εκπαιδευτικού ακαδημαϊκού προγράμματος «Executive Leadership – Ανάπτυξη Ηγετικών Στελεχών» – μια συνεργασία του ΕΒΕΑ και του Πανεπιστημίου.
Ο Δ. Μπουραντάς μπήκε στην αίθουσα να προλογίσει την έναρξη, σαν επικεφαλής του προγράμματος. Εγώ έχοντας διαβάσει (ρουφήξει κυριολεκτικά μέσα σ’ ένα βράδυ) το τελευταίο βιβλίο του, περίμενα την ευχάριστη έκπληξη να έλθει από τα πρώτα κιόλας λόγια του.
Ο «καθηγητής που διδάσκει την Ηγεσία με Ανθρωπιά» δεν με απογοήτευσε. Ξεκίνησε κατ’ ευθείαν με τα ακόλουθα λόγια:
«Νομίζω ότι εδώ ήλθατε προσδοκώντας να σας δώσουμε περισσότερες γνώσεις-συνταγές. Ναι αλλά πρέπει να σας δηλώσω από την αρχή ότι “τέτοια γνώση δεν υπάρχει”. Τα κεφάλια των ανθρώπων δεν είναι καζάνια που τα γεμίζεις με γνώσεις. Άσε που τα καζάνια αυτά έχουν πολλές τρύπες μέσα από τις οποίες, πολύ σύντομα, οι γνώσεις διαρρέουν στο κενό της λήθης.
Οι γνώσεις με την έννοια των συνταγών είναι άχρηστες. Γνωρίζουν όλοι τα πάντα για τις βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος. Σε τι χρησιμεύουν αυτές οι γνώσεις σ’ εκείνους που δεν μπορούν τελικά να σταματήσουν το κάπνισμα; Η γνώση που δεν εφαρμόζεται είναι λοιπόν άχρηστη.
Υπάρχει όμως η μάθηση και είναι πιο σημαντική από τις γνώσεις. Μάθηση δεν είναι όμως η συσσώρευση γνώσεων. Μάθηση είναι η “διαρκής μετάνοια” – με την ευρύτερη έννοια της. Μαθαίνω μ’ αυτήν την έννοια σημαίνει “μετα-νοώ - αλλάζω μυαλά”, αλλάζω διαρκώς και σταθερά – βελτιώνω - τον τρόπο σκέψης μου.
Σ’ αυτό λοιπόν το πρόγραμμα για την βελτίωση των Διοικητικών και Ηγετικών Ικανοτήτων σας, δεν θα σας δώσουμε κάποιες από τις πολυάριθμες “συνταγές επιτυχίας”, αλλά στόχος μας είναι να αγαπήσετε και να εφαρμόσετε τη Σταθερή Διαρκή Αλλαγή Τρόπου Σκέψης, Γνώμης, Αντίληψης και Συμπεριφοράς.
Μπαίνοντας σε μια διαδικασία μάθησης πρέπει να έχετε επίγνωση, ο καθένας για τον εαυτό του, του “πού είμαι και πού θέλω να φθάσω”. Αυτή η διαφορά ανάμεσα στο “πού είμαι / τι είμαι” και στο “πού θα φθάσω / τι θα γίνω” προκαλεί την δημιουργική ένταση. Αυτή η δημιουργική ένταση τροφοδοτεί το πάθος, τον ενθουσιασμό και την αντοχή που απαιτείται για την κάθε διαδικασία Μάθησης – Παίδευσης - Αλλαγής.»
Ενώ κατέγραφα στις σημειώσεις μου αυτά τα λόγια του Δ.Μπουραντά, στο μυαλό μου έρχονταν εικόνες από τα μαθητικά και φοιτητικά μου χρόνια. Αραιά, σπάνια και χωρίς ιδιαίτερο πάθος, είχα ακούσει να προβάλλονται παρόμοιες απόψεις. Ακούγοντάς τον, αισθανόμουν με πολύ χαρά, ότι βρίσκομαι στην κατάλληλη στιγμή, στην κατάλληλη για μένα αίθουσα διδασκαλίας.
Έχοντας φθάσει στο 51ο έτος της ζωής μου, έχοντας περάσει αμέτρητες ώρες σε επιμορφωτικά σεμινάρια μετά τις πανεπιστημιακές μου σπουδές, είχα αμέτρητες φορές την ευκαιρία – πρόκληση - να διαπιστώσω στη καθημερινή πρακτική, ακριβώς αυτά που έλεγε ο καθηγητής. Καμιά γνώση δεν έχει την τύχη να εντυπωθεί οριστικά στο νου του ανθρώπου αλλά και καμιά εντυπωμένη γνώση δεν μπορεί να έχει αξία και χρησιμότητα εφαρμογής στην πράξη, στην ζωή γενικότερα, αν δεν έχει προσληφθεί μέσα από την διαδικασία της “Μάθησης - Παίδευσης”, έτσι όπως την διατύπωσε ο καθηγητής Δ.Μπουραντάς.
Σε προηγούμενο άρθρο μου σ’ αυτή την φιλόξενη εφημερίδα, είχα γράψει τις σκέψεις μου για «τα παθήματα και τα μαθήματα», για την άποψή μου για την ζωή που την θεωρώ (και έτσι την απολαμβάνω), σαν ένα διαρκές σχολείο Μάθησης. Με προβληματίζει όμως έντονα το γιατί η ελληνική κοινωνία δεν μαθαίνει ούτε από τις αποτυχίες της αλλά ούτε καν και από αυτές τις επιτυχίες της !!!
Παραθέτω τμήμα από συνέντευξή του καθηγητή στην «Ελευθεροτυπία – 18/06/2008», με αφορμή την επιτυχία του βιβλίου του «Όλα σου τα ‘μαθα μα ξέχασα μια λέξη», στην οποία λέει τα ακόλουθα σχετικά:
«Σαν χώρα έχουμε τρία βασικά προβλήματα μάνατζμεντ (άσκηση διοίκησης).
1. Η κοινωνία μας δεν μαθαίνει.
Ούτε από τις επιτυχίες της. Έφερα σε σεμινάριο όλους τους μάνατζερ όλων των επιτευγμάτων μας στον αθλητισμό και ήρθαν ελάχιστοι.Έφερα σε σεμινάριο τον Ντεκλέρκ να μιλήσει για «αλλαγές μεγάλης κλίμακας» με την εμπειρία του από την αναίμακτη μετάβαση εξουσίας στη Νότια Αφρική, που πέρασε από το Απαρτχάιντ στην Δημοκρατία. Δεν ήρθε σχεδόν κανένας πολιτικός μας !
2. Δεν ορίζουμε το πρόβλημα πριν από την λύση του.
Είχα γράψει κάποτε σαρκαστικά πως η ανώτατη παιδεία μας είναι η καλύτερη στον κόσμο. Οι γονείς χαίρονται που τα παιδιά περνούν στις σχολές, οι καθηγητές περνούν καλά, κάθε τοπική κοινωνία έχει και από μια σχολή, τα κόμματα έχουν τους μηχανισμούς τους . . . Ποιο είναι το πρόβλημα; Πως θα το λύσεις αν δεν το βρεις;
3. Η “κοινή λογική” δεν μπορεί να γίνει “κοινή πρακτική”. Πουθενά. ».
Αυτό το τρίτο ο καθηγητής το αφήνει χωρίς άλλα σχόλια στην συνέντευξή του.
Εγώ προσθέτω το ερώτημα:
Γιατί η ελληνική κοινωνία αλλάζει με τόσο βραδείς ρυθμούς; Γιατί υστερούμε σε ανάπτυξη σε όλους τους τομείς; Γιατί ενώ ο καθένας νιώθει να έχουν επιταχυνθεί οι προσωπικοί ρυθμοί του σε όλες τις δραστηριότητες, εντούτοις όλοι μαζί σαν κοινωνία προχωράμε σαν να σερνόμαστε;
Η απάντηση που πρέπει να δώσουμε επείγει καθώς γύρω μας τα γεγονότα στο παγκόσμιο στίβο τρέχουν ραγδαία και κυρίως απρόβλεπτα και χαοτικά. Η ετοιμότητά μας θα κρίνει το μέλλον μας.
Κυρίως όμως θα κριθούμε από την όρεξη για δημιουργική εργασία, την θέληση να πάρουμε περισσότερο έλεγχο στα χέρια μας, την δέσμευση να εργαστούμε πάνω σε στόχους με προσήλωση αλλά και πιο έξυπνα. Επίσης και από την συνειδητοποίηση και την γενναία ανάληψη της κοινωνικής μας συνευθύνης είτε σαν άτομα, είτε σαν επιχειρήσεις και οργανισμοί είτε τέλος σαν πολιτικοί σχηματισμοί (κόμματα και πολιτειακοί θεσμοί).
Το κρισιμότερο όμως τόσο για το άμεσο μέλλον όσο και για το απώτερο, είναι η εγωκεντρική νοοτροπία μας, οι κακές μας συνήθειες και τα οπισθοδρομικά στερεότυπα. Μας πέφτει συνεχώς η σκυτάλη κάθε φορά που μια γενιά πρέπει να την παραδώσει στην επόμενη. Αλλά εδώ πρέπει να ενσκήψουμε όλοι διότι αυτό είναι προπάντων ένα ζήτημα Παιδείας – Παίδευσης – Μάθησης.
Στο βιβλίο του Δ.Μπουραντά «Όλα σου τα ‘μαθα μα ξέχασα μια λέξη», λέει ο καθηγητής στην φοιτήτρια που ζητάει την καθοδήγησή του για την ζωή της και τον επαγγελματικό προσανατολισμό της:
«Άννα, καθώς μέσα μου έχουν κατασταλάξει οι θεωρίες, όσο ωριμάζω επιστημονικά, τόσο περισσότερο πιστεύω ότι θεμελιώδης αξία για τους ανθρώπους, ώστε να κάνουν καλά τη δουλειά τους με κέφι και μεράκι, είναι να βρίσκουν σ’ αυτή νόημα.
Χωρίς νόημα η δουλειά είναι σαν να σπάζεις πέτρες χωρίς να ξέρεις για ποιο λόγο το κάνεις. Και τότε το σπάσιμο της πέτρας είναι μια αβάσταχτη καθημερινότητα. Κανείς δεν μπορεί να αισθάνεται πάθος, ενθουσιασμό και διάθεση να δίνει τον καλύτερό του εαυτό σε μια αβάσταχτη καθημερινότητα. Είμαστε όλοι εξαναγκασμένοι να εργαζόμαστε για να ζήσουμε. Όμως αυτό δεν αποκλείει τη δυνατότητα να βρίσκουμε νόημα και ευχαρίστηση στη δουλειά μας».
Είναι αλήθεια, φίλε αναγνώστη, ότι δάσκαλοι και καθηγητές στα σχολεία και στα πανεπιστήμια δεν ασχολούνται με τέτοια κρίσιμα ζητήματα. Είναι αλήθεια ότι οι γονείς νοιάζονται πιο πολύ για το γνωστό “να μπει κάπου το παιδί και να πάρει το χαρτί” κι ύστερα αφού πάρει το πτυχίο το παιδί νοιάζονται για το άλλο γνωστό “να χωθεί κάπου, όπου να ’ναι, να το βολέψουμε, να λύσει για πάντα το πρόβλημά του”.
Άλλα πράγματα όμως συμβουλεύει ο καθηγητής την φοιτήτριά του στο βιβλίο του Δ.Μπουραντά.
«Ακεραιότητα, Άννα, σημαίνει να είσαι ο εαυτός σου, να είσαι γνήσιος και αυθεντικός, να λες ό,τι εννοείς και να εννοείς ό,τι λες. Σημαίνει ευθύτητα, τήρηση των όσων υπόσχεσαι, συνέπεια, αξιοπιστία, να κάνεις πράξη όσα κηρύττεις, να αναλαμβάνεις τις ευθύνες για τα λάθη σου και να λες δημόσια συγνώμη.
Ακεραιότητα για τους γονείς, τους δασκάλους και τους προϊσταμένους σημαίνει κυρίως “ηγεσία μέσω του παραδείγματος”. Οι άνθρωποι μαθαίνουν και πείθονται μέσα από αυτά που κάνουμε και όχι μέσα απ’ όσα τους λέμε. Τα παιδιά δεν ακούν εκείνα που τους λένε οι γονείς τους, αλλά αυτά που βλέπουν. Ακούν δηλαδή με τα μάτια και όχι με τ’ αυτιά.»
«Οι δρόμοι είναι δύο: αυτός της ακεραιότητας κι εκείνος της μη ακεραιότητας. Είναι αλήθεια ότι ο δεύτερος είναι πιο εύκολος για να πάει κανείς μπροστά στον κόσμο που ζούμε, με την προϋπόθεση βέβαια ότι μπορεί να τον διαβεί. Εσύ γνωρίζεις καλύτερα ποιος σου ταιριάζει».
Στις μέρες αυτές που τα σκάνδαλα αναδεικνύουν την έλλειψη ακεραιότητας στα ανώτατα κλιμάκια πολιτικής ηγεσίας, εγώ βάζω το εξής ερώτημα φίλε μου αναγνώστη: Διδάσκουμε στ’ αλήθεια ακεραιότητα στα παιδιά μας όταν φροντίζουμε να τα βολέψει κάπου, εκείνος που ψηφίσαμε αντί να αναζητήσουν μέσα από αξιοκρατικές διαδικασίες την θέση που τους αρμόζει στον επαγγελματικό στίβο;
Λέει, στο ίδιο βιβλίο, ο καθηγητής στην φοιτήτριά του, όταν εκείνη πλέον έχει αναλάβει μια υπεύθυνη διοικητική θέση:
«Οι αγώνες κερδίζονται από ομάδες και όχι από αθροίσματα ατόμων. Εσύ έχεις την ευθύνη να κάνεις τους συνεργάτες σου να αισθάνονται σαν μια γροθιά. Φρόντισε λοιπόν να καλλιεργείς την άμιλλα και όχι την ανταγωνιστικότητα.
Μάθε τους να καλύπτει και να υποστηρίζει ο ένας τον άλλον. Να πιστέψουν στο “ο ένας για όλους και όλοι για τον έναν”. Δίδαξέ τους την συναδελφική αλληλεγγύη, καν’ τους να κατανοήσουν τις συνέργιες που μπορούν να επιτύχουν μεταξύ τους και το κοινό τους όφελος απ’ αυτές. Να επιβραβεύεις τις ομαδικές συμπεριφορές και να επιπλήττεις τις αντίθετες».
Και ξαναρωτάω εγώ: Διδάσκουμε στα παιδιά μας με λόγια και με έργα – με παράδειγμα - την ομαδική δουλειά, την συνεργασία μέσα από ομάδες, την συμμετοχή σε συλλογικές κοινωνικές προσπάθειες; Ή μήπως το κακό παράδειγμά μας ακυρώνει τα διδάγματά μας; Πόσο ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μην αποφεύγουν τους κόπους και τις προσπάθειες που είναι αναγκαίες για την πρόοδο; Να τι λέει ο καθηγητής στην Άννα:
«Άκουσε, Άννα. Αυτοί που πάνε μπροστά σκέφτονται και δρουν με τη λογική του “both and more”(και τα δυο και περισσότερο). Πρέπει να πάρεις την απόφαση ότι γι αυτό το διάστημα θα κουραστείς. Θα αφήσεις λίγο την προσωπική σου ζωή και τον ύπνο πίσω. Αξίζει τον κόπο για την προσωπική σου ανάπτυξη και πρόοδο. Μην ξεχνάς τι είπε ο Νίτσε: “τα δέντρα που θέλουν να φτάσουν σε περήφανα ύψη έχουν ανάγκη από καταιγίδα”».
«Η νίκη κάθε μάχης είναι προϋπόθεση για να κερδίσεις τον πόλεμο. Αρκεί που και που να ξαποσταίνεις, να κοιτάς ψηλά στον ουρανό και ν’ αφήνεις το όνειρο να αγγίξει την ψυχή σου. Μετά μπορείς να αφήνεις την ψυχή σου να καθοδηγεί την σκέψη σου . . . Το πάθος είναι πιο ορθό από τον ορθολογισμό. Συχνά η εσωτερική φωνή είναι πιο ορθή από τη λογική ανάλυση. Παρ’ όλα αυτά, αν τα λόγια της ψυχής σου είναι ακατανόητα, αν ακούς περισσότερες φωνές, έχω μια σκέψη. Προσπάθησε η κάθε επιλογή σου να μην αποκλείει τις επόμενες. Τότε το ρίσκο είναι ασήμαντο και δεν μπορεί να σταματήσει το ταξίδι της ζωής σου».
Δεν έχω περισσότερο χώρο αγαπητοί αναγνώστες για να σας δώσω περισσότερα για τα όσα εκπληκτικά χρήσιμα έχει να μας δώσει αυτό το βιβλίο του Καθηγητή Δ.Μπουραντά. Σας συνιστώ, σας παροτρύνω μάλλον, κυρίως τους γονείς, να διαβάσετε αυτό το βιβλίο.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2008
ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΝΗΜΑΣ
Σημερινό υστερόγραφο: Η οικονομική κατάρρευση εν έτει 2011 - 3 χρόνια μετά από αυτό το άρθρο κάνει ακόμη πιο επίκαιρα τα μηνύματα του εν λόγω βιβλίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου